VUB-software voor redding van historische weerdata in TIME’s top-400 van beste uitvindingen van 2025

14/10/2025 14:32

Een baanbrekende innovatie van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) krijgt internationale erkenning. MeteoSaver, een AI-gestuurde software ontwikkeld door VUB-onderzoeker Derrick Muheki, is opgenomen in de TIME Best Inventions Special Mentions of 2025, de lijst met de meest invloedrijke uitvindingen van het jaar. Eerder dit jaar werd Muheki’s werk ook al uitgelicht in een nieuwsartikel van Nature. “Het is ongelooflijk om zo’n erkenning te krijgen. Het toont hoe belangrijk technologie kan zijn om de klimaatgeschiedenis van onze planeet te beschermen”, zegt Derrick Muheki.

Ons begrip van klimaatverandering hangt af van de kwaliteit van de gegevens waarop dat onderzoek steunt. Toch blijven betrouwbare weerwaarnemingen in grote delen van de wereld, vooral in het Globale Zuiden, schaars of onvolledig. “Door het gebrek aan historische temperatuurgegevens bleef het hart van Afrika een blinde vlek in het IPCC-rapport van 2021, dat de snelheid en de ernst van de opwarming van de aarde in kaart bracht”, legt prof. Wim Thiery, klimaatwetenschapper aan de VUB-afdeling Water en Klimaat, uit. “Het herstellen en digitaliseren van die gegevens is cruciaal als we echt wereldwijde en nauwkeurige klimaatmodellen willen ontwikkelen”.

Van handgeschreven logboeken naar digitale data

Daar komt MeteoSaver in beeld. De software, ontwikkeld door Muheki binnen de onderzoeksgroep BCLIMATE onder leiding van prof. Thiery, gebruikt machine learning om handgeschreven weerregisters automatisch om te zetten in digitale datasets, in slechts enkele minuten. Door simpelweg een foto te nemen van een oud weerlogboek, verwerkt het programma de afbeelding en zet die om naar gestructureerde spreadsheets die kunnen worden geanalyseerd, gedeeld en veilig bewaard. Zo helpt MeteoSaver om kwetsbare gegevens te beschermen die anders verloren dreigen te gaan door tijd, overstromingen of brand.

Veldwerk diep in het Congobekken

Om de software te testen, trok Muheki in de zomer van 2023 naar de Yangambi-afdeling van het Nationaal Instituut voor Agronomisch Onderzoek (INERA) in de Democratische Republiek Congo. Gedurende twee maanden scande hij bijna 9.000 pagina’s met historische weerlogboeken, sommige daterend uit de jaren 1960, onder bijzonder uitdagende omstandigheden. De afgelegen locatie was enkel te bereiken via meerdere vluchten, een boottocht over de Congorivier en urenlange motorritten over onverharde wegen. Omdat er geen elektriciteit was, nam Muheki genoeg oplaadbare batterijen mee om zijn camera-uitrusting tijdens de hele missie van stroom te voorzien.

“Toen ik zag hoe kwetsbaar die papieren archieven waren, besefte ik pas hoe dringend dit werk is”, vertelt hij. “Slechts enkele maanden voor mijn bezoek was een deel van het archief beschadigd door brand. We hadden decennia aan onvervangbare gegevens kunnen verliezen.”

Bij terugkeer naar de VUB verwerkte hij de scans met meer dan 90% nauwkeurigheid, vergelijkbaar met menselijke transcriptie en ongezien voor handgeschreven meteorologische tabellen.

Wetenschappelijke impact en wereldwijde samenwerking

Volgens prof. Wim Thiery opent MeteoSaver nieuwe perspectieven voor de klimaatwetenschap: “Klimaatmodellen zijn maar zo goed als de data waarop ze steunen. Met MeteoSaver kunnen we eindelijk de datakloof dichten en regionale klimaatveranderingen beter begrijpen, vooral in gebieden die tot nu toe onderbelicht waren”.

De MeteoSaver-software is open source en kan gratis worden gebruikt door iedereen ter wereld. Er zijn al beginnende partnerschappen met verschillende instituten, waaronder het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI) en de University of Reading. Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) in Nederland test de toepassing van MeteoSaver op historische archieven die daar worden bewaard.

““Zelfs in het Globale Noorden liggen nog veel archieven ongedigitaliseerd”, vult Thiery aan. “Door die gegevens te digitaliseren en te delen, geven we ze als het ware terug aan de landen van oorsprong én aan de internationale onderzoeksgemeenschap.”

Na maanden van verfijning en training van de AI-algoritmen die zijn MeteoSaver-tool vormen, is het Derrick Muheki gelukt de software te laten werken met veel verschillende handschriftstijlen, papierformaten en uiteenlopende bewaringsomstandigheden van archieven, waardoor de tool zeer robuust is. “Het heeft maanden geduurd voordat de software werkte, vooral omdat dit soort AI-tools niet eerder is gebruikt om handgeschreven tabelgegevens te transcriberen. Denk aan alle verschillende handschriftstijlen en tabelstructuren die je in archieven aantreft. Het trainen van de software om honderden handschriftstijlen te herkennen was het moeilijkste onderdeel. Maar nu werkt de software heel goed en hopen we MeteoSaver toe te passen op nog veel meer historische archieven wereldwijd. Er zijn zoveel plaatsen waar we MeteoSaver kunnen inzetten.”

Muheki analyseert momenteel meer dan 900.000 nieuw gedigitaliseerde weerwaarnemingen uit het Congobekken om beter te begrijpen hoe lokale weersextremen, zoals droogtes en hittegolven, zich hebben ontwikkeld onder door de mens veroorzaakte klimaatverandering. “Wat interessant is, is dat we zullen kunnen kwantificeren óf en hoe extreme gebeurtenissen zoals hittegolven of ernstige droogtes die we vandaag zien, zijn geïntensiveerd door door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Datarescue met de kwaliteit die MeteoSaver biedt, maakt het mogelijk veel nieuwe, interessante vragen over ons veranderende klimaat te beantwoorden, in het bijzonder in het Globale Zuiden”, benadrukt Wim Thiery.

Als erkenning voor de ontwikkeling van dit bijzondere hulpmiddel voor het redden van historische weerdata heeft TIME MeteoSaver van Derrick Muheki geselecteerd als special mention in de TIME Best Inventions of 2025, waarmee het deel uitmaakt van de 100 special mentions van het jaar. “Ik ben enorm dankbaar voor deze erkenning, want dat betekent dat MeteoSaver meer zichtbaarheid krijgt, wat ons en vele anderen zal helpen om essentiële weerarchieven wereldwijd te redden. Zelfs in het Globale Noorden zitten we nog op ongelooflijk rijke archieven die nog moeten worden ontsloten”, besluit Derrick Muheki.