Robin Lasters bedacht een nieuwe manier om PFAS in kippeneieren te voorspellen

Wie zelf kippen houdt, eet al eens een eitje uit eigen tuin. Maar hoe weet je of het een gevaarlijke hoeveelheid PFAS bevat? Dr. Robin Lasters (Universiteit Antwerpen) bedacht een manier om het PFAS-risico voor een stuk grond te voorspellen, en zo in te schatten hoe vervuild de kippeneieren van een bepaald perceel zullen zijn. De onderzoeker deelt ook enkele tips voor een gezonde moestuin met minder PFAS. “Kweek je groenten in een serre, en geef ze water van de kraan.”

Dat de bodem in de buurt van bepaalde fabrieken of brandweerkazernes een hogere concentratie PFAS bevat, is ondertussen geweten. Maar ook de manier waarop je de bodem bewerkt, blijkt van belang. Een moestuin en een kippenren in dezelfde tuin kunnen daardoor verschillende soorten en hoeveelheden PFAS bevatten.

Daar zijn volgens dr. Robin Lasters, bioloog verbonden aan UAntwerpen, verscheidene redenen voor. “Om de bodem in onze tuin zo vruchtbaar mogelijk te maken, gebruiken we allerlei middeltjes: compost, potgrond, bodemverbeteraars, … Die bevatten vaak PFAS. Zo komen die stoffen in de bodem van de moestuin terecht. In een kippenren daarentegen wordt de bodem niet actief bewerkt door de mens, wat mogelijk verklaart waarom de PFAS-waarden er lager zijn dan in de groentetuin die er net naast ligt. Een menselijke ingreep – hoe klein ook – kan dus de PFAS-verontreiniging in de bodem sterk beïnvloeden. Al verspreiden de stoffen zich uiteraard ook op andere manieren. Onder andere via water – bij het bevloeien van de bodem – of de lucht.”

Vooral in eieren vind je volgens Lasters hoge hoeveelheden PFAS terug. “In vergelijking met plantaardige voeding kunnen eieren uit eigen tuin gemiddeld zo’n vier tot vijf keer meer PFAS bevatten. In zelfgekweekte eenjarige gewassen zoals groenten en kruiden zijn die chemische stoffen minder aanwezig. Bij meerjarige gewassen, zoals frambozen- en bramenstruiken of fruitbomen, liggen die concentraties nog lager.”

Momenteel worden eieren in labo’s gecontroleerd op PFAS. Maar als we op voorhand weten welke bodems een PFAS-risico vormen voor de consumptie van kippeneieren, zo redeneerde Lasters, kunnen we vermijden dat er in de eerste plaats kippen op worden gehouden. “Sinds het uitbreken van de PFAS-crisis in 2021 beschikken we plots over extra meetgegevens van de bodem in ons land”, legt de onderzoeker uit. “Het voorspellingsmodel dat ik bedacht, baseert zich op de PFAS-grondconcentratie en bepaalde bodemeigenschappen van een stukje grond. Aan de hand van die data wordt berekend hoe hoog de PFAS-waarden in de eieren van kippen op dat perceel zullen zijn. Zo kan je snel een indicatie krijgen of het veilig is om een eitje uit eigen tuin te eten. Overheidsinstelling OVAM en VITO willen dit model gebruiken om het PFAS-risico in Vlaamse gronden te evalueren.”

Dat is volgens de onderzoeker niet onbelangrijk. In het verleden wezen verschillende studies al op mogelijke gezondheidsrisico’s van zelfgekweekte voeding. “Bij een bloedstaalanalyse bij jongeren zagen we een duidelijk verband tussen de consumptie van zulke eieren en hoge PFAS-waarden. Hetzelfde geldt – in mindere mate weliswaar – voor zelfgekweekte plantaardige voeding. Op lange termijn kunnen die stoffen een negatief effect hebben op onder meer het immuunsysteem.”