Skip to content
Login E-loket

Wat?

Open Access is het wereldwijd, online en kosteloos toegankelijk maken van de resultaten van wetenschappelijk onderzoek aan iedereen, binnen en buiten de academische context, met als ultieme doel om de impact van dat wetenschappelijk onderzoek zo groot mogelijk te maken. Vanuit het principe dat onderzoek gesubsidieerd met publieke middelen ook beschikbaar hoort te zijn voor het grote publiek, verplicht het FWO ertoe dat onderzoeksresultaten in Open Access gepubliceerd worden (Algemeen Reglement FWO, artikel 2, paragraaf 2).

Wie?

De verplichting om in Open Access te publiceren heeft betrekking op alle FWO-onderzoekers: Alle houders van een FWO-mandaat, een FWO-project of een –krediet die resultaten publiceren die geheel of gedeeltelijk tot stand zijn gekomen met FWO-middelen. Daarnaast wenst het FWO deze onderzoekers aan te moedigen om andere publicaties eveneens in Open Access te publiceren. Hoewel het FWO onderzoekers aanbeveelt om alle publicatievormen in Open Access te publiceren, richt het reglement zich momenteel uitsluitend op tijdschriftartikels. Ook voor doctoraatsproefschriften wordt Open Access niet door het huidige reglement afgedwongen, hoewel Open Access voor proefschriften vaak reeds de standaard is, ook aan Vlaamse onderzoeksinstellingen.

Hoe?

Er zijn verschillende manieren waarop onderzoekers hun resultaten in Open Access kunnen publiceren. De meest conventionele vormen die van elkaar onderscheiden worden zijn:

  • Gold Open Access: Een publicatie in een veelal online Open Access-tijdschrift, waarbij alle publicaties per definitie publiek toegankelijk zijn;
  • Green Open Access: Een publicatie in een veelal online Open Access-tijdschrift, waarbij de auteurs het artikel zelf archiveren en beschikbaar maken in een online databank, vaak naast publicatie in een “klassiek” tijdschrift;
  • Hybrid Open Access: Dit verwijst naar de optionele Open Access-publicatie in traditionele tijdschriften tegen meerprijs.

Binnen het huidige reglement laat het FWO onderzoekers vrij in hun keuze. Minimaal verwacht het FWO Green Open Access. Bovendien kunnen eventuele kosten die verbonden zijn aan het publiceren in Open Access betaald worden met werkingsmiddelen van de verkregen FWO-financiering.

Onder invloed van allerlei initiatieven en, daaraan verbonden, een groeiend algemeen bewustzijn kent het Open Access-landschap een stijgend aanbod van kwalitatieve tijdschriften. Jammer genoeg steken daarnaast ook zogenaamde “predatory journals” (soms vertaald als “rooftijdschriften”) de kop op. Veel van deze tijdschriften worden gekenmerkt door hoge publicatiekosten, zonder daar (kwalitatieve) peer review voor in de plaats te stellen. Deze manier van publiceren staat dan ook in direct conflict met de wetenschappelijke integriteit binnen het FWO en, meer bepaald, met de Europese gedragscode voor wetenschappelijke integriteit. Om onderzoekers toe te laten om deze predatory journals te identificeren en Open Access-tijdschriften te selecteren die aan de nodige kwaliteitseisen voldoen, zijn er online bronnen beschikbaar, zoals de Directory of Open Access Journals (DOAJ). Daarnaast spreekt het voor zich dat voorzichtigheid geboden is en bestaan er initiatieven die onderzoekers hierin begeleiden, zoals “Think. Check. Submit.

Wanneer?

Het FWO verwacht dat onderzoeksresultaten zo snel mogelijk in Open Access gepubliceerd worden. Indien er gekozen wordt voor Green Open Access leggen sommige uitgevers een embargoperiode op. Deze embargoperiode is de periode die moet verstrijken alvorens het artikel vrij beschikbaar mag worden gemaakt en is afhankelijk van de uitgever en/of van het tijdschrift in kwestie. Ook de versie van het artikel dat de auteur mag archiveren varieert van tijdschrift tot tijdschrift. Voor meer informatie hieromtrent wordt de lezer verwezen naar de databanken van SHERPA/RoMEO.

Desalniettemin aanvaardt het FWO een maximale embargoperiode van 12 maanden, sinds 2018 mee ondersteund door een federale wet die auteurs (met terugwerkende kracht) het recht geeft om de resultaten van onderzoek, dat ten minste voor de helft met publieke middelen werd bekostigd, na een embargo van twaalf maanden kosteloos ter beschikking te stellen voor sociale en humane wetenschappen en na zes maanden voor andere wetenschappen (Art. XI.196, §2/1 van het Wetboek van Economisch Recht).